بزرگنمايي:

سیاست و بازاریابی - ایسنا / جمعیت سالمندان در ایران و جهان با سرعتی چشمگیر در حال افزایش است و این تغییر جمعیتی، چالش‌های تازه‌ای را برای نظام‌های سلامت و خانواده‌ها به همراه دارد. پژوهشی تازه به بررسی جایگاه اجتماعی سالمندان بستری در بیمارستان‌ها پرداخته است.
رشد جمعیت سالمندان یکی از تحولات مهم قرن حاضر است. برآوردها نشان می‌دهند که تا سال 2050 جمعیت سالمندان جهان به بیش از یک و نیم میلیارد نفر خواهد رسید. در ایران نیز پیش‌بینی شده است که تا سال 2030 حدود 23 درصد از جمعیت کشور را سالمندان تشکیل دهند. به زبان ساده، از هر چهار ایرانی، یک نفر سالمند خواهد بود. این تغییر بزرگ جمعیتی، لزوماً به معنای افزایش مشکلات جسمی و روانی نیست، اما بی‌توجهی به نیازهای اجتماعی و حمایتی سالمندان می‌تواند کیفیت زندگی آنان را کاهش دهد. کارشناسان معتقدند که توجه به ابعاد اجتماعی زندگی سالمندان، همانند توجه به سلامت جسمی و بهداشت عمومی، نقشی کلیدی در رفاه و رضایت آنان ایفا می‌کند.
بازار
از نگاه سازمان بهداشت جهانی، طول عمر بالاتر و امید به زندگی تنها زمانی ارزشمند است که با شاخص‌های دیگری مانند مسکن مناسب، رفاه اجتماعی، درآمد کافی، سرگرمی و مشارکت اجتماعی همراه شود. یکی از جنبه‌های مهم در این زمینه، «حمایت اجتماعی» است. به بیان ساده‌تر، سالمندان نیاز دارند حس کنند که در خانواده و جامعه مورد احترام و توجه هستند و نقش آن‌ها همچنان ارزشمند است. بی‌توجهی به این بعد از زندگی، می‌تواند پیامدهایی مانند احساس تنهایی، انزوا و کاهش سلامت روانی به همراه داشته باشد. در نتیجه، اهمیت دارد که جامعه و نظام سلامت، حمایت اجتماعی را به عنوان بخشی از مراقبت‌های ضروری برای سالمندان در نظر بگیرند.
در پژوهشی که در همین رابطه انجام شده است، محمد محبوبی، دانشیار مدیریت خدمات بهداشتی درمانی در دانشگاه علوم پزشکی آبادان، به همراه سه تن از همکاران خود، پژوهشی را در بیمارستان‌های این دانشگاه به بررسی وضعیت اجتماعی و جایگاه سالمندان بستری در بیمارستان‌ها پرداخته‌اند. این گروه تلاش کردند تا با بررسی تجربه سالمندان، دریابند که تا چه حد شأن اجتماعی آن‌ها در محیط درمانی رعایت می‌شود و چه عواملی بر این جایگاه اثرگذار است.
این پژوهش بر روی 167 سالمند بستری در بیمارستان‌های دانشگاه علوم پزشکی آبادان انجام شد. داده‌ها از طریق پرسشنامه‌ای معتبر که ابعاد مختلف شأن اجتماعی را می‌سنجید گردآوری شد. سپس پژوهشگران با استفاده از نرم‌افزار آماری و آزمون‌های مقایسه‌ای، اطلاعات را تحلیل کردند تا به تصویری دقیق‌تر از وضعیت موجود دست یابند.
یافته‌ها نشان دادند که بالاترین امتیاز سالمندان مربوط به «حمایت اجتماعی» بود و پایین‌ترین امتیاز نیز به مؤلفه‌ای دیگر اختصاص داشت. نتایج همچنین بیانگر آن بود که تفاوت معناداری میان مؤلفه‌های مختلف وجود ندارد. نکته جالب این بود که حمایت خانواده در سالمندانی با درآمد بالاتر محسوس‌تر بود و زنان بیش از مردان احساس فشار اقتصادی داشتند. همچنین تفاوت‌هایی میان گروه‌های سنی مختلف در زمینه فشار اجتماعی مشاهده شد.
در بخش نتیجه‌گیری، محققان تأکید کردند که شأن اجتماعی سالمندان بستری در حد متوسط ارزیابی می‌شود. این بدان معناست که اگرچه برخی حمایت‌ها وجود دارد، اما کافی نیست. به باور پژوهشگران، سیاست‌گذاران باید بیش از پیش به تقویت حمایت اجتماعی و کاهش فشارهای اقتصادی و اجتماعی بر سالمندان توجه کنند، چرا که بی‌توجهی به این موضوع می‌تواند در آینده جایگاه آنان را در جامعه تضعیف کند.
اهمیت این یافته‌ها زمانی بیشتر روشن می‌شود که آن را در کنار مطالعات مشابه قرار دهیم. در برخی تحقیقات بین‌المللی، مشکلاتی مانند احساس سربار بودن یا کمبود حمایت اجتماعی به شدت بر سلامت روانی سالمندان اثر گذاشته است. اما در این پژوهش، نقش پررنگ فرهنگ منطقه‌ای، به ویژه ارزش‌های سنتی و اسلامی، باعث شد سالمندان حتی با وجود مشکلات اقتصادی، از احترام و جایگاه اجتماعی برخوردار باشند. این امر نشان می‌دهد که نقش فرهنگ و خانواده در حمایت از سالمندان، نقشی غیرقابل جایگزین است.
نکته قابل‌توجه دیگر آن است که پژوهش فوق از نخستین مطالعات در ایران است که به طور خاص به شأن اجتماعی سالمندان بستری در بیمارستان پرداخته است. همین موضوع، اهمیت نتایج آن را دوچندان می‌کند. یافته‌ها نشان دادند که حمایت اجتماعی خانواده و جامعه، بیش از عوامل اقتصادی در حفظ منزلت سالمندان نقش دارد. این نتیجه می‌تواند در طراحی سیاست‌های اجتماعی و بهداشتی آینده کشور بسیار مؤثر باشد.
لازم به ذکر است که نتایج این تحقیق در «فصلنامه مطالعات علوم پزشکی» وابسته به دانشگاه علوم پزشکی ارومیه منتشر شده است. انتشار نتایج در این نشریه علمی معتبر، به تقویت توجه جامعه علمی و تصمیم‌گیرندگان حوزه سلامت به موضوع حمایت اجتماعی سالمندان کمک می‌کند.