بزرگنمايي:

سیاست و بازاریابی - ایسنا / فعالیت بدنی تنها برای داشتن اندامی سالم نیست و پژوهش‌ها نشان می‌دهند که ورزش می‌تواند نقش مهمی در تقویت مغز ایفا کند. این موضوع به‌ویژه در دوران سالمندی که خطر افت توانایی‌های ذهنی بیشتر می‌شود، اهمیت دارد.
با افزایش میانگین عمر انسان‌ها، جمعیت سالمندان در جهان و به‌ویژه در ایران رو به رشد است. این تغییر ساختار جمعیتی، چالش‌های بزرگی را در حوزه سلامت ایجاد کرده است. یکی از این چالش‌ها کاهش توانایی‌های شناختی نظیر حافظه، تمرکز و قدرت تصمیم‌گیری است که اغلب به‌دلیل تغییرات طبیعی مغز در دوران سالمندی رخ می‌دهد. بخش‌هایی از مغز مانند قشر پیش‌پیشانی و هیپوکمپ که نقش مهمی در یادگیری، حافظه و کنترل رفتار دارند، در این دوره آسیب‌پذیرتر می‌شوند. در نتیجه بسیاری از افراد با کاهش کیفیت زندگی و افزایش خطر ابتلا به بیماری‌هایی مانند زوال عقل روبه‌رو می‌شوند. این اختلالات نه‌تنها زندگی فرد را تحت‌تأثیر قرار می‌دهند بلکه بار اقتصادی و اجتماعی زیادی نیز بر خانواده‌ها و جامعه وارد می‌کنند.
بازار
از سوی دیگر، دانشمندان دریافته‌اند که سبک زندگی می‌تواند روند افت شناختی را کند یا تسریع کند. عواملی مانند تحصیلات، فعالیت‌های اجتماعی، تحریک ذهنی و مهم‌تر از همه ورزش، نقشی کلیدی در حفظ سلامت مغز دارند. ورزش منظم می‌تواند جریان خون مغز را بهبود بخشد، موجب شکل‌گیری سلول‌های عصبی جدید شود و ارتباطات مغزی را تقویت کند. همچنین بر خواب، اشتها و خلق‌وخو اثر مثبت دارد. به همین دلیل، پژوهش در زمینه نقش ورزش بر سلامت شناختی سالمندان، اهمیتی دوچندان یافته است.
در همین راستا، محمد فرامرزی، استاد گروه فیزیولوژی ورزشی دانشگاه اصفهان به همراه یکی از همکاران خود، پژوهشی مروری را انجام داده‌اند. آن‌ها در این کار علمی به بررسی رابطه بین فعالیت‌های ورزشی و سلامت مغز در دوران سالمندی پرداخته و به‌ویژه به نقش ارتباط میان عضله و مغز در بهبود کارکردهای شناختی توجه داشته‌اند. این پژوهشگران بر اساس مطالعات پیشین، به تحلیل این موضوع پرداخته‌اند که چگونه ورزش می‌تواند از بروز یا تشدید مشکلات شناختی در افراد مسن جلوگیری کند.
روش انجام این پژوهش به‌صورت مروری بوده است؛ یعنی محققان با جمع‌آوری و بررسی نتایج ده‌ها مطالعه داخلی و خارجی، تأثیر ورزش بر مغز سالمندان را تحلیل کرده‌اند. آن‌ها به‌طور خاص به این پرداخته‌اند که چه نوع فعالیت‌هایی بیشترین اثر را بر عملکرد شناختی دارند و کدام مکانیسم‌های سلولی و مولکولی در این روند نقش دارند. این روش به آن‌ها امکان داده تا تصویری جامع‌تر از وضعیت موجود ارائه دهند و مسیر پژوهش‌های آینده را مشخص کنند.
نتایج بررسی‌ها نشان دادند که فعالیت‌های ورزشی ترکیبی، شامل ورزش‌های هوازی، مقاومتی و تمرینات ذهن-بدن، می‌توانند رویکردی مؤثر برای پیشگیری از افت شناختی باشند. این نوع تمرینات با ترکیب فواید چندگانه، هم سلامت جسمی و هم سلامت ذهنی را تقویت می‌کنند. با این حال، پژوهشگران تأکید کرده‌اند که هنوز بهترین نوع، شدت و مدت زمان ورزش برای به دست آوردن حداکثر اثر شناختی مشخص نیست.
به علاوه، یافته‌ها نشان می‌دهند که ورزش از طریق فعال‌کردن «محور عضله-مغز» نقش مهمی در سلامت ذهن دارد. در این فرآیند، عضلات هنگام فعالیت، موادی به نام «میوکاین‌ها» را ترشح می‌کنند که وارد جریان خون شده و به مغز می‌رسند. این مواد می‌توانند به رشد سلول‌های عصبی جدید کمک کنند، ارتباطات مغزی را تقویت کنند و التهاب عصبی را کاهش دهند. چنین سازوکاری می‌تواند روند زوال شناختی را کند کرده و کیفیت زندگی سالمندان را افزایش دهد.
این پژوهش همچنین بر ضرورت تحقیقات بیشتر تأکید دارد. به دلیل تفاوت در روش‌ها، شدت و مدت ورزش در مطالعات گوناگون، نتایج بعضاً متفاوت به دست آمده است. بنابراین لازم است پژوهش‌های آینده بر تعیین دقیق شدت، مدت و نوع فعالیت ورزشی تمرکز کنند و عوامل دیگری همچون جنسیت، وضعیت سلامت اولیه و وجود بیماری‌های مزمن نیز در نظر گرفته شود. در نهایت، هدف، طراحی برنامه‌های ورزشی شخصی‌سازی‌شده برای سالمندان خواهد بود.
اختلالات شناختی در سالمندی تنها یک مشکل فردی نیست، بلکه به یک مسئله اجتماعی و اقتصادی تبدیل شده است. ورزش به‌عنوان یک راهکار ساده، در دسترس و کم‌هزینه، می‌تواند نه‌تنها به افزایش طول عمر سالمندان کمک کند؛ بلکه کیفیت زندگی آنان را نیز بهبود بخشد. به همین دلیل، ترویج فعالیت‌های ورزشی منظم در جامعه، می‌تواند تأثیری مثبت در کاهش بار بیماری‌های مرتبط با سالمندی داشته باشد.
این نتایج علمی در فصلنامه «فیزیولوژی ورزشی» منتشر شده‌اند. این نشریه وابسته به پژوهشگاه تربیت بدنی و علوم ورزشی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری است و یکی از منابع معتبر علمی در زمینه پژوهش‌های ورزشی و سلامت به شمار می‌رود.