بزرگنمايي:

سیاست و بازاریابی - ایسنا / پیری جمعیت دیگر یک پیش‌بینی دور نیست، بلکه واقعیتی در حال وقوع است که پیامدهای اجتماعی و اقتصادی گسترده‌ای به همراه دارد. پژوهشی تازه به بررسی راهکارهای ارتقای توان سالمندان در مراقبت از خود و حفظ کیفیت زندگی آن‌ها پرداخته است.
در سال‌های اخیر، افزایش چشمگیر جمعیت سالمندان در سراسر جهان توجه بسیاری از پژوهشگران و سیاستگذاران را به خود جلب کرده است. این روند، که از آن به عنوان «انقلاب ساکت» یاد می‌شود، پیامدهای مهمی در حوزه سلامت عمومی دارد. برآوردها نشان می‌دهند تا سال 2050 حدود 17 درصد جمعیت جهان را افراد بالای 65 سال تشکیل خواهند داد و جمعیت افراد 80 سال و بالاتر نیز به چهار درصد خواهد رسید. افزایش سن نه تنها احتمال بروز بیماری‌های مزمن را بالا می‌برد، بلکه هزینه‌های درمان و نیاز به مراقبت‌های ویژه را نیز افزایش می‌دهد. از این رو، توجه به شیوه‌های ارتقای سلامت و پیشگیری از بیماری‌ها برای این گروه سنی ضروری است.
بازار
افزون بر مسائل جسمانی، تغییرات جمعیتی بر کیفیت زندگی سالمندان نیز تأثیر مستقیم دارد. کاهش توان حرکتی، وابستگی بیشتر به دیگران و مشکلات روانی ناشی از انزوای اجتماعی، ضرورت بازنگری در خدمات سلامت را برجسته می‌کند. سازمان ملل نیز بارها بر لزوم در نظر گرفتن ابعاد جسمی، روانی و اجتماعی در مراقبت از سالمندان تأکید کرده است. در ایران نیز، بر اساس سرشماری سال 1395، جمعیت بالای 60 سال بیش از 4.8 میلیون نفر بوده و روند رو به رشدی دارد. این شرایط ایجاب می‌کند که به جای تمرکز صرف بر درمان، فرهنگ «خودمراقبتی» در میان سالمندان ترویج شود تا آنان بتوانند نقش فعالی در حفظ و ارتقای سلامت خود ایفا کنند.
در این خصوص، سعید امام‌قلی‌زاده، دانشیار گروه مدیریت دانشگاه شمال آمل، با همکاری دانشگاه آزاد اسلامی، پژوهشی را برای طراحی الگویی جامع از فرهنگ خودمراقبتی سالمندان انجام داده است. این پژوهش به بررسی ابعاد گوناگون توانایی سالمندان در مراقبت از خود و عوامل مؤثر بر آن پرداخته و سعی کرده راهکاری علمی و کاربردی برای بهبود کیفیت زندگی این گروه ارائه دهد.
این تحقیق با هدف تدوین الگوی فرهنگ خودمراقبتی سالمندان به روش ترکیبی انجام شده است. در گام نخست، پژوهشگران با 28 نفر از خبرگان دانشگاهی مصاحبه‌های عمیق انجام دادند و بر اساس روش داده‌بنیاد، 47 مقوله را در قالب شش مؤلفه اصلی شناسایی کردند: دانش خودمراقبتی، خودکارآمدی خودمراقبتی، مهارت خودمراقبتی، انضباط معنوی، خودمحوری و هنجارهای اجتماعی مرتبط با خودمراقبتی. سپس این مؤلفه‌ها سطح‌بندی و خوشه‌بندی شدند.
یافته‌ها نشان دادند که «دانش خودمراقبتی» در بالاترین سطح اهمیت قرار دارد و زیربنای توسعه فرهنگ خودمراقبتی به شمار می‌رود. «مهارت خودمراقبتی» و «هنجارهای اجتماعی» در سطح دوم و «خودکارآمدی»، «انضباط معنوی» و «خودمحوری» در سطح نخست جای گرفتند. همچنین مشخص شد که انضباط معنوی و خودمحوری بیشتر تحت تأثیر سایر مؤلفه‌ها شکل می‌گیرند، در حالی که دانش خودمراقبتی اثرگذار بر دیگر مؤلفه‌هاست.
بر اساس نتایج، انضباط معنوی شامل عواملی مانند نگرش مثبت به زندگی، اعتقادات معنوی، مشارکت در مراسم مذهبی و احساس رضایت از زندگی است که همگی به افزایش انگیزه و امید در سالمندان کمک می‌کنند. مهارت خودمراقبتی نیز شامل توانایی برقراری ارتباط مؤثر با پزشک، حفظ روابط خانوادگی، ایجاد شبکه‌های حمایتی و مهارت‌های مقابله با مشکلات است.
پژوهشگران تأکید کردند که ترویج فرهنگ خودمراقبتی مستلزم آموزش سالمندان و خانواده‌های آنان است. این آموزش می‌تواند از طریق کارگاه‌ها، برنامه‌های رسانه‌ای و همکاری نهادهای مرتبط انجام شود. آگاهی‌بخشی درباره تغذیه سالم، استفاده صحیح از دارو، فعالیت بدنی مناسب و مهارت‌های اجتماعی از جمله اقداماتی است که می‌تواند کیفیت زندگی سالمندان را به طور چشمگیری بهبود بخشد.
اهمیت این یافته‌ها که در فصلنامه «فرهنگ مشاوره و روان‌درمانی» وابسته به دانشگاه علامه طباطبائی منتشر شده‌اند، در آن است که خودمراقبتی تنها به معنای رسیدگی به نیازهای جسمی نیست، بلکه ابعاد روانی و اجتماعی را نیز در بر می‌گیرد. وقتی سالمندان بیاموزند که چگونه با تغییرات ناشی از سن کنار بیایند، می‌توانند از وابستگی بیش از حد به دیگران بکاهند و احساس کنترل بیشتری بر زندگی خود داشته باشند.
نتایج این بررسی علمی می‌توانند راهنمایی عملی برای سیاستگذاران، سازمان‌های خدمات‌رسان و خانواده‌ها باشند تا با درک بهتر نیازهای سالمندان، محیطی فراهم کنند که آنان بتوانند با استقلال، عزت و رضایت بیشتری زندگی کنند.