سیاست و بازاریابی - طی چند سال گذشته موضوع فیلترینگ و در یکی دو سال اخیر، کاهش حجم پهنای باند سایت‌ها و پلتفرم‌های خارجی در ایران داغ بوده و این موضوع با طرح صیانت از فضای مجازی به اوج خود رسیده است.
روزنامه آرمان ملی - رها معیری: طی چند سال گذشته موضوع فیلترینگ و در یکی دو سال اخیر، کاهش حجم پهنای باند سایت‌ها و پلتفرم‌های خارجی در ایران داغ بوده و این موضوع با طرح صیانت از فضای مجازی به اوج خود رسیده است. همین موضوع سبب شده میلیون‌ها نفر که کســب و کارشـان در گرو سرعت اینترنت و دسترسی به پلـــت‌فـرم‌های خارجی نظیر اینستاگرام است، با دغدغه‌های جدی روبه‌رو شوند.
اما در روز‌هایی کـــه سرعت اینترنت پلت‌فرم‌هایی نظیر اینستاگرام در کشور به شدت کاهش پیدا کرده، پلت‌فرم‌های داخلی آپارات، فیلیمو، بلد، طاقچه و ماسک از حساب گوگل حذف شدند و برخی این موضوع را آغاز جنگی نوین علیه دانش و محصولات فناورانه ایرانی و برخی دیگر اقدام متقابل در جهت پیشبرد طرح صیانت از فضای مجازی و اقدام متقابل شرکت گوگل می‌دانند.
در شرایطی طرح صیانت از فضای مجازی در مجلس مسکوت مانده و در حال بررسی است، برخی از اپراتور‌ها به استقبال این طرح رفته‌اند و با کاهش پهنای باند برخی از پلت‌فرم‌های خارجی، نظیر «اینستاگرام» روند کُندی آن را اجرایی کرده‌اند. هنوز هیچ مسئولی در این رابطه اعمال نظر نکرده، اما طبق تجربه و نظرسنجی ما از میان 700 کاربر اینستاگرامی، 71 درصد آن‌ها اعلام کردند که سرعت اینترنت اینستاگرام‌شان به شدت کاهش سرعت داشته و 29 درصد معتقد بودند که تغییری نداشته است.
طبق گزارش‌های رسانه‌های دیگر، گویا شرکت‌های نظیر همراه اول نیز پهنای باند اینترنت را کاهش داده‌اند. همان هدفی که طرح صیانت دنبال می‌کند. در این میان برخی از شرکت‌های ارائه دهنده سرویس‌های اینترنتی مانند «های وب» دامنه‌های مربوط به کشور ارمنستان را فیلتر کرده‌اند، در شرایطی که بقیه اپراتور‌های و شرکت‌های اینترنتی این موضوع را در دستور کار ندارند.
یک مسئول در یکی از شرکت‌های اینترنی که نمی‌خواهد نامی از وی برده شود، در این رابطه می‌گوید: «طبق روال، شرکت‌های اینترنتی موظف به فیلتر دامنه‌های برخی از کشور‌ها هستند، مثلا دامنه am در هیچ شرکتی به غیر از‌های وب فیلتر نیست، ولی ممکن است، شرکت دیگری در زمینه خدمات اینترنتی، دامنه‌های کشور دیگر را فیلتر کرده باشد که دسترسی به آن دامنه‌ها در این شرکت باز و آزاد باشد.»
اپراتورها، سریع‌تر از مجلس عمل کردند
در این شرایط یک کارشناس آی تی معتقد است که برخی اپـــراتور‌های به استقبال طرح صیانت از فضـــای مجــازی رفته‌اند و زمینه ذهنی جامعه را برای مسدود سازی پلت‌فرم‌ها و سایت‌های خارجــی فـــراهــم می‌کند. کیوان بسطامی در ادامه صحبت‌هایش به اقدام اخیر گوگل اشــاره‌ای دارد و به ما می‌گوید: «متاسفانه اقدام شرکت گوگل نیز راه را برای اجرای پرسرعت طرح صیانت باز می‌کند و این به معنای نابودی میلیون‌ها کسب و کار اینترنتی است.

متاسفانه اقدام نسنجیده گوگل بر خلاف شرایط اجتماعی ایران بود و این موضوع نگران کننده است. هنوز که طرح صیانت از فضای مجازی آغاز نشده، برخی از اپراتور‌ها به استقبال این طرح رفته‌اند و افزایش قیمت سرسام آور اینترنت و قطع و صل شدن آن، باعث گلایه بسیاری شده است.» او در ادامه می‌افزاید: «اگر ما به صورت داخلی به ماجرا نگاه کنیم، شرکتی مانند همراه اول پروژه بزرگ‌تری را جلو می‌برد. اگر طرح صیانت اجرایی شود، روبیکا بسیار منفعت می‌برد. به همین دلیل همین به نظر می‌رسد که اپراتور همراه اول برای اجرای این طرح از دیگر اپراتور‌ها مشتاق‌تر باشد.»
دلیل ورشکستگی پلتفرم‌های داخلی
این گفته‌ها در شرایطی از سوی این کارشناس بیان می‌شود که طی چند وقت اخیر بسیاری از پلت‌فرم‌های داخلی که قصد داشتند جایگزین اینستاگرام و تلگرام شوند، به دلیل مشکلات مالی و عدم حمایت مردم، به فعالیت‌های خود پایان داده‌اند و با فیلتر شدن تلگرام، فقط شرکت‌های ارائه دهنده فیلتر شکن به ثروت عظیمی دست یافتند، به نحوی‌که برخی از شرکت‌ها درآمد ماهیانه تا دو میلیارد تومان دارند. در این میان بسطامی معتقد است که «یکی از دلایل نگرانی از اجرایی کردن طرح صیانت و داخلی شدن خدمات این است که مجموعه‌های داخلی نشان داده‌اند که عمدتا پاسخگو نیستند.

این عدم پاسخگویی به این دلیل است که از حمایت‌هایی برخوردارند و پاسخگویی و شفافیت لازم را ندارند. نمونه این ماجرا هم همین اختلال‌هایی است که رخ می‌دهد. کاربر می‌داند که اگر در هریک از شبکه‌های مجازی مانند اینستاگرام، توئیتر یا هر پیام رسان دیگری به مشکل بر بخورد می‌تواند با یک پیام این مشکل را برطرف کند، چون این پیام رسان‌ها پاسخگو هستند. هر نوع اختلالی در هر جایی که رخ دهد سرویس‌دهنده‌ها باید مشکل را اعلام کنند تا کاربر در جریان قرار بگیرد. اما در ایران این عدم پاسخگویی و تفکیک مردم از مسئولان، بزرگ‌ترین دغدغه موجود است.»
حذف پلتفرم‌های ایرانی، اعلام جنگ نوین؟
در این میان شرکت آمریکایی گوگل ظاهرا بر اساس تحریم‌های آمریکا، اپلیکیشن‌های ایرانی را از بازار دیجیتال اندروید حذف کرده و تهران این اقدام را «اعلام جنگ» خوانده است. وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات ممنوعیت اپلیکیشن‌های ایرانی را محکوم کرده و گفته: «ادامه این رویه را نشانه آشکاری از اعلام جنگی نوین علیه دانش و محصولات فناورانه ایرانی می‌دانیم که همه ما ایرانیان را برای افزایش قدرت ملی در حوزه فضای مجازی مصمم‌تر می‌کند.» در بیانیه وزارت ارتباطات ایران گفته شده که «حذف برنامک‌های (اپلیکیشن) موثر و پرکاربرد ایرانی نشان از کینه‌توزی با مردم ایران و اوج ناراحتی و نگرانی آن‌ها از توسعه و کاربردی شدن کسب و کار‌ها و پلت‌فرم‌های بومی ایرانی است.»

این وزاتخانه وعده داده که از همه ظرفیت‌هایش برای حمایت از حقوق پلتفرم‌های ایرانی استفاده کند. اتفاقی مشابه نیز در سال 2017 میلادی افتاد. در آن زمان محمدجواد آذری جهرمی وزیر ارتباطات بود او هم وعده‌های مشابهی داد، اما در نهایت به نتیجه‌ای عملی نرسید. سایت تخصصی آی‌تی‌ایران متن ایمیلی را منتشر کرده که می‌گوید شرکت گوگل برای مدیریت اپلیکیشن بلد فرستاده است.
در این متن به بخش 16.5 توافقنامه سازندگان اپلیکیشن‌ها با گوگل اشاره شده که می‌گوید خدمات گوگل‌پلی تابع قوانین تحریمی آمریکا است. صبا ایده، شرکت صاحب اپلیکیشن‌های آپارات و فیلیمو هم می‌گوید ایمیل مشابهی دریافت کرده است. بهمن ماه 1395 شرکت اپل اپلیکیشن‌های ایرانی را حذف کرد در حالی که چند ماه قبل آن اپ‌استور را به روی ایرانیان باز کرده بود و به نظر می‌آمد که به تدریج در حال کاهش دادن بعضی از محدودیت‌هاست.