بزرگنمايي:

سیاست و بازاریابی-نوشتار حاضر به قلم دکتر امیر محبیان به  راهبرد فرهنگی در قبال نسل آینده می پردازد.این نوشتار در مورخ سه شنبه  28 اسفند 1403 در روزنامه قدس منتشر شده است:

***

«راهبرد فرهنگی» به مجموعه‌ای از سیاست‌ها، برنامه‌ها و فعالیت‌های طراحی ‌شده برای حفظ، توسعه و ترویج ارزش‌ها، هویت‌ها و فرهنگ یک جامعه اشاره می‌کند. این راهبرد شامل تمامی اقدامات است که به منظور شکل‌دهی به رفتارها، اندیشه‌ها و ارزش‌های افراد- به ‌ویژه نسل جوان- انجام می‌شود. اما در زمینه نسل آینده، راهبرد فرهنگی به این معناست که ما در پی پرورش نسلی هوشمند، مسئول با ادراک و حس فرهنگی ارزشمند هستیم. به گونه‌ای که نسل آینده باید توانمند در فهم و همسازی نقادانه با تحولات جهانی، حفظ هویت داخلی و ایجاد تعادل میان سنت و نوآوری باشد.

چرا راهبرد فرهنگی برای نسل آینده ضروری است؟
به دلیل اهمیت ویژه فرهنگ برای بقای جوامع طبعاً نمی‌توان نسل آینده را بدون نگرشی روشن و با برنامه در قبال تحولات فرهنگی تصور کرد.
عواملی که راهبرد فرهنگی در قبال نسل آینده را بایسته می‌کند عبارت‌اند از: 
جهانی‌سازی و تأثیر فرهنگ‌های خارجی: با گسترش فناوری و ارتباطات، نسل جوان به سرعت تحت تأثیر فرهنگ‌های خارجی قرار می‌گیرد. این عامل در صورت فقدان راهبرد مناسب می‌تواند به سست شدن هویت فرهنگی بومی و از دست دادن ارزش‌های سنتی منجر شود. از این رو راهبرد فرهنگی که بر حفظ هویت و تقویت ارزش‌های داخلی تمرکز داشته باشد، بایسته می‌نماید.
تغییرات سریع در جامعه: جوامع در حال دگرگونی سریعی هستند، نسل جوان برای مواجهه با چالش‌های جدید مانند تغییرات اجتماعی، فناوری‌‌ها و محیط زیستی باید آماده شود. راهبرد فرهنگی می‌تواند به پیدایش نسلی انعطاف‌پذیر و توانمند کمک کند.
حفاظت از ارزش‌های اخلاقی و اجتماعی: در برهه‌ای که محتواهای غیرمناسب و ارزش‌های منفی به راحتی در دسترس هستند، نسل جوان به راهنمایی و تربیت فرهنگی نیاز دارد تا از ارزش‌های اخلاقی و اجتماعی که نخستین پرده‌های محافظت هویتی او هستند، محافظت کند.

عناصر اصلی راهبرد فرهنگی برای نسل آینده
الف) تقویت هویت فرهنگی: حفظ و تقویت هویت فرهنگی، دینی و ملی نسل جوان هدف نخست این رویکرد است. در این بخش باید به اهمیت شناسایی و تقویت هویت فرهنگی و ملی نسل آینده پرداخت. این موضوع شامل حفظ زبان، ادبیات، هنر، آداب و رسوم محلی است. همچنین باید به چالش‌هایی مانند تأثیر فرهنگ‌های خارجی و جهانی‌سازی پرداخت و راهکارهایی برای تعادل میان جذب ارزش‌های جهانی و حفظ هویت داخلی ارائه داد. در این بخش بایسته است به محورها و پرسش‌های زیر پاسخ داده شود:
- پاسخ‌گویی به هویت فرهنگی: چگونه می‌توان از ارزش‌های فرهنگی و تاریخی یک جامعه برای تقویت هویت نسل جوان استفاده کرد؟
- ترسیم مرزهای هویتی: چگونه می‌توان بدون انحصارگرایی فرهنگی، به توسعه هویت فرهنگی پرداخت؟
- نقش آموزش و پرورش: چگونه مدارس و دانشگاه‌ها می‌توانند در ترویج هویت فرهنگی و ملی نقش داشته باشند؟
ب) ترویج ارزش‌های اخلاقی و اجتماعی: پرورش نسلی با ارزش‌های اخلاقی، مسئولانه و اجتماعی هدف نخست این رویکرد است. تمرکز بر آموزش ارزش‌ها در خانه، مدرسه و جامعه بایسته است. همچنین باید به چگونگی مدیریت تعارضات ارزشی در دورانی که جوانان تحت تأثیر فرهنگ‌های مختلف هستند، پرداخت. پرسش‌هایی که در این بخش باید به آن‌ها پاسخ گفت، عبارت‌اند از :
- آموزش ارزش‌های اخلاقی: چگونه می‌توان ارزش‌های اخلاقی مانند انصاف، رحمت، وفاداری و تحمل را در نسل جوان ترویج کرد؟
- تعهد به مسئولیت اجتماعی: چگونه می‌توان جوانان را به شرکت در فعالیت‌های اجتماعی و خیریه تشویق کرد؟
- مدیریت تعارضات ارزشی: چگونه با تضاد میان ارزش‌های سنتی و نوین در جامعه برخورد کنیم؟
ج) استفاده از فناوری و ابزارهای دیجیتال: در این محور استفاده از فناوری به صورت مثبت برای ترویج فرهنگ و ارزش‌ها هدف نهایی است. همچنین مدیریت محتواهای دیجیتال و جلوگیری از تأثیرات منفی آن‌ها بر نسل جوان، موضوعی بس باارزش است. پرسش‌هایی که در این بخش باید به آن‌ها پاسخ گفت، عبارت‌اند از:
- استفاده از فناوری برای ترویج فرهنگ: چگونه می‌توان از شبکه‌های اجتماعی، بازی‌های دیجیتال و فیلم‌سازی برای ترویج فرهنگ استفاده کرد؟
- مدیریت محتواهای دیجیتال: چگونه می‌توان از تأثیر منفی محتواهای غیرمناسب در شبکه‌های اجتماعی جلوگیری کرد؟
- نوآوری فرهنگی در دنیای دیجیتال: چگونه می‌توان از فرصت‌های فناوری برای خلق محتوای فرهنگی نوین استفاده کرد؟
د) تقویت روابط خانوادگی و اجتماعی: رابطه خانوادگی و اجتماعی به شدت بر شکل‌گیری هویت و رفتار نسل آینده تأثیر می‌گذارد. هدف این رویکرد ایجاد محیطی پشتیبان برای رشد و توسعه نسل جوان خواهد بود. محورها و پرسش‌هایی که در این بخش باید به آن‌ها پاسخ گفت، عبارت‌اند از :
- نقش خانواده در تربیت فرهنگی: چگونه می‌توان خانواده را به عنوان محیط اصلی تربیت فرهنگی و ارزشی تقویت کرد؟
- تشویق به تعامل اجتماعی: چگونه می‌توان جوانان را به تعامل بیشتر با جامعه و گروه‌های مختلف تشویق کرد؟
- مدیریت تنش‌های نسلی: چگونه می‌توان با تنش‌های موجود میان نسل‌های قدیمی و جوان برخورد کرد؟
هـ) توسعه احساس مسئولیت نسبت به آینده: پرورش یک نسل باهوش و مسئول که به آینده جامعه توجه دارد از اهمیت بسیاری برخوردار است. این موضوع شامل آموزش برنامه‌ریزی بلندمدت، مشارکت در تصمیم‌گیری‌های جامعه و ترویج اعتماد به نفس و تفکر استراتژیک است. برای این امر لازم است محورهای زیر مورد توجه قرار گرفته و به پرسش‌های کلیدی مورد نظر نیز پاسخ داده شود:
- آموزش برنامه‌ریزی بلندمدت: چگونه می‌توان جوانان را به فکر کردن درباره آینده و برنامه‌ریزی بلندمدت تشویق کرد؟
- مشارکت در تصمیم‌گیری‌های جامعه: چگونه می‌توان جوانان را در فرایندهای تصمیم‌گیری جامعه مشارکت داد؟
- احساس مسئولیت نسبت به محیط زیست: چگونه می‌توان از جوانان برای حفاظت از محیط زیست و منابع طبیعی استفاده کرد؟
گفتنی است سرعت تحولات به ویژه در حوزه فناوری بر ژرفا و گستره شکاف نسلی می‌افزاید و ظهور نسل‌های موسوم به زد و آلفا که بومیان دیجیتال محسوب می‌شوند و تفاوت‌های نگرشی آنان با نسل‌های پیشین، توجه به راهبردهای فرهنگی آینده‌نگر را ضروری می‌کند. در همین راستا نگارنده بر این باور است محورهای مذکور در چارچوب ارائه شده حاضر می‌تواند هر کدام موضوع پژوهش و رساله‌های دانشگاهی شود تا با پیوند دانش با واقعیات اجتماعی برای مواجهه با آینده آماده باشیم.