چاپ

سیاست و بازاریابی - ایسنا / نوجوانان این روزها بیشتر از همیشه در دنیای مجازی وقت می‌گذرانند؛ اما این حضور بی‌وقفه می‌تواند پیامدهایی نگران‌کننده داشته باشد. در پژوهشی تازه، ارتباط میان احساسات منفی نوجوانان و رفتارهای پرخطر آنلاین بررسی شده است.
همه‌گیری کرونا باعث شد استفاده از اینترنت در بین مردم، به‌ویژه نوجوانان، افزایش چشمگیری پیدا کند. اینترنت ابزار مفیدی برای ارتباط، یادگیری و سرگرمی است، اما در کنار مزایایش، می‌تواند به بستر رفتارهای پرخطر هم تبدیل شود. نوجوانان به دلیل شرایط خاص سنی و نیازهای هیجانی خود، نسبت به اثرات منفی فضای مجازی آسیب‌پذیرترند. از جمله این آسیب‌ها، می‌توان به وابستگی افراطی به اینترنت و ارتکاب رفتارهایی مثل زورگویی سایبری اشاره کرد. زورگویی سایبری یعنی آزار یا تهدید دیگران از طریق اینترنت و شبکه‌های اجتماعی، که معمولاً به صورت مخفیانه و بدون پیامد فوری برای فرد زورگو رخ می‌دهد.
رفتارهای مشکل‌آفرین در نوجوانی معمولاً به صورت همزمان ظاهر می‌شوند؛ یعنی نوجوانی که یک رفتار پرخطر دارد، به احتمال زیاد درگیر رفتارهای مشابه دیگری هم می‌شود. برای مثال، نوجوانی که زمان زیادی را بی‌هدف در اینترنت می‌گذراند، بیشتر احتمال دارد که قربانی یا عامل زورگویی سایبری باشد. بر اساس پژوهش‌های قبلی، نوجوانانی که افسرده‌اند یا احساس طرد و تنهایی می‌کنند، بیشتر به فضای مجازی پناه می‌برند؛ اما این فرار ممکن است وضعیت روانی آن‌ها را بدتر کند. بنابراین، بررسی رابطه بین مشکلات روانی، استفاده مشکل‌آفرین از اینترنت و زورگویی سایبری، امری ضروری به نظر می‌رسد.
بازار
در این زمینه، سارا ابراهیمی، استادیار و عضو هیئت علمی سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی، با همکاری دانشگاه شهید بهشتی، پژوهشی را روی دانش‌آموزان انجام داده است. در این پژوهش، تلاش شده است تا مشخص شود آیا مشکلات روانی مثل افسردگی و ضعف در روابط اجتماعی می‌توانند باعث استفاده نادرست از اینترنت شوند و در نتیجه به زورگویی سایبری دامن بزنند یا نه.
برای انجام این پژوهش، از 325 دانش‌آموز پسر دبیرستانی در تهران خواسته شد به چند پرسش‌نامه درباره احساساتشان، میزان استفاده‌شان از اینترنت و تجربه‌شان از زورگویی در فضای مجازی پاسخ دهند. سپس اطلاعات جمع‌آوری‌شده با استفاده از روش‌های آماری دقیق تحلیل شد تا روابط میان متغیرها مشخص شود.
نتایج این تحقیق نشان دادند نوجوانانی که بیشتر احساس افسردگی می‌کنند، معمولاً بیشتر هم به‌طور افراطی از اینترنت استفاده می‌کنند و احتمال بیشتری دارد که خودشان درگیر زورگویی سایبری شوند. همچنین، نوجوانانی که ارتباط اجتماعی ضعیف‌تری دارند، هم بیشتر در فضای مجازی وقت می‌گذرانند و هم احتمال بیشتری دارد که به دیگران آسیب بزنند.
در سوی دیگر، کسانی که عزت‌نفس بالاتری دارند - یعنی نسبت به خودشان احساس ارزشمندی بیشتری می‌کنند - کمتر به استفاده افراطی از اینترنت روی می‌آورند و کمتر درگیر زورگویی سایبری می‌شوند.
این یافته‌ها اهمیت زیادی دارند، چون نشان می‌دهند که استفاده زیاد از اینترنت فقط یک عادت ساده نیست. بلکه ممکن است راهی برای فرار از مشکلات روانی باشد و همین فرار، زمینه‌ساز رفتارهایی شود که به دیگران آسیب می‌زند.
پژوهشگران می‌گویند که زورگویی سایبری برخلاف تصور رایج، فقط کار افراد خشن و بی‌ادب نیست؛ بلکه نوجوانانی که خودشان از افسردگی یا تنهایی رنج می‌برند هم ممکن است به چنین رفتارهایی روی بیاورند. در واقع، کسی که امروز زورگوست، ممکن است دیروز قربانی بوده باشد.
این تحقیق همچنین به نقش مهم خانواده، مدرسه و جامعه در پیشگیری از این چرخه آسیب‌زا اشاره دارد. نوجوانانی که احساس می‌کنند به جایی تعلق دارند و روابط اجتماعی سالمی دارند، کمتر به رفتارهای آنلاین پرخطر مانند زورگویی سایبری کشیده می‌شوند. به همین دلیل، حمایت روانی از نوجوانان و آموزش استفاده درست از فضای مجازی، باید جدی گرفته شود.
نتایج علمی پژوهشی فوق در دوفصلنامه «دستاوردهای روان‌شناختی» منتشر شده‌ است؛ نشریه‌ای وابسته به دانشگاه شهید چمران اهواز که به بررسی پژوهش‌های حوزه روان‌شناسی می‌پردازد.