بزرگنمايي:

سیاست و بازاریابی - ایسنا / دانشمندان برای اولین بار از سیستم‌های زه‌کشی رودخانه‌های بزرگ مریخ نقشه‌برداری کردند.
میلیاردها سال پیش روی مریخ باران بارید. آب در دره‌ها و رودخانه‌ها جمع شد، لبه‌های دهانه‌ها را پر کرد، به درون دره‌ها سرازیر شد و شاید حتی راه خود را به یک اقیانوس بزرگ مریخی باز کرد.
بازار
به نقل از فیز، مناطق اطراف سیستم‌های رودخانه‌ای بزرگ از جمله متنوع‌ترین مناطق از نظر زیست‌محیطی روی کره زمین هستند؛ کافیست به حوضه رودخانه آمازون با ده‌ها هزار گونه شناخته‌شده آن فکر کنید. پژوهشگران معتقدند که سیستم‌های مشابه در مریخ می‌توانستند در زمانی که آب روی سیاره سرخ جاری بوده است، مهدهای بالقوه‌ای برای شکل‌گیری زندگی باشند.
پژوهش جدید «دانشگاه تگزاس در آستین»(UT Austin) اولین پژوهشی است که سیستم‌های زه‌کشی رودخانه‌های بزرگ را در سیاره سرخ تعریف می‌کند. آنها 16 حوضه رودخانه‌ای بزرگ را مشخص کردند که احتمالاً زندگی سیاره همسایه در آنها شکل می‌گرفته است.
«تیموتی گاج»(Timothy Goudge) از پژوهشگران این پروژه گفت: ما مدت‌هاست که می‌دانیم رودخانه‌هایی در مریخ وجود دارد، اما واقعاً نمی‌دانستیم که این رودخانه‌ها تا چه حد در سیستم‌های زه‌کشی بزرگ در مقیاس جهانی سازمان‌دهی شده‌اند.
در ژئومورفولوژی، سیستم زه‌کشی به الگوی شکل‌گرفته توسط جریان‌های آب، رودخانه‌ها و دریاچه‌ها در یک حوضه آبریز گفته می‌شود.
گاج و همکارش «عبدالله زکی»، مجموعه داده‌های جداگانه‌ای را که قبلاً از شبکه‌های دره‌ها، دریاچه‌ها و رودخانه‌های مریخ منتشر شده بودند، گرد هم آوردند و سپس سیستم‌های زهکشی ترکیبی را برای تعیین مساحت کل آنها ترسیم کردند. آنها 19 خوشه بزرگ از شبکه‌های دره‌ها، نهرها، دریاچه‌ها، دره‌ها و رسوبات رسوبی را شناسایی کردند که 16 مورد از آنها به هم متصل هستند و حوضه‌های آبخیز به اندازه 100 هزار کیلومتر مربع یا بزرگتر را تشکیل می‌دهند. این آستانه‌ای برای چیزی است که یک حوضه زه‌کشی بزرگ روی زمین در نظر گرفته می‌شود. 
این اولین باری است که یک پژوهش، شناسایی سیستماتیک و در سطح سیاره را از حوضه‌های رودخانه‌ای بزرگ مریخ انجام داده است. زکی گفت: ما ساده‌ترین کاری را که می‌شد انجام داد، انجام دادیم. فقط نقشه آنها را کشیدیم و قطعاتشان را کنار هم گذاشتیم.
روی زمین، حوضه‌های آبخیز بزرگی که حداقل 100 هزار کیلومتر مربع را در بر می‌گیرند، بسیار رایج‌تر از مریخ هستند. سیستم حوضه آبخیز رودخانه آمازون که بزرگترین حوضه آبخیز روی کره زمین است، حدود 6.2 میلیون کیلومتر مربع وسعت دارد. سیستم حوضه آبخیز رودخانه کلرادو در تگزاس با 103300 کیلومتر مربع به سختی می‌تواند به این بزرگی باشد.
هر جا که این حوضه‌های بزرگ رودخانه قرار داشته باشند، زندگی نیز جریان دارد. به عنوان یک قاعده کلی، هر چه رودخانه بزرگتر باشد، مواد مغذی بیشتری در سراسر سیستم منتقل می‌شوند. به همین دلیل است که برخی از متنوع‌ترین اکوسیستم‌های کره زمین در بزرگترین حوضه‌های زه‌کشی وجود دارند. پهناورترین نمونه‌ها از این حوضه‌های آبخیز مانند حوضه رودخانه سند، اغلب به عنوان مهد تمدن بشری در نظر گرفته می‌شوند.
روی زمین، فعالیت تکتونیکی به ایجاد کوه‌ها، دره‌ها و سایر توپوگرافی‌های متنوع انجامیده است که آب را به سمت جریان هدایت می‌کند و آن را به سایر سیستم‌ها متصل می‌کند. این توپوگرافی متغیر، بخشی از چیزی است که یک سیستم زه‌کشی بزرگ را ایجاد می‌کند. پژوهشگران گفتند: از آنجا که مریخ فاقد فعالیت تکتونیکی است، سیستم‌های زه‌کشی بزرگ کمتری دارد.
اگرچه سیستم‌های زه‌کشی بزرگ تنها پنج درصد از زمین‌های باستانی این سیاره را تشکیل می‌دهند، اما پژوهشگران دریافتند که آنها حدود 42 درصد از کل مواد فرسایش‌یافته توسط رودخانه‌های مریخ را تشکیل می‌دهند.
زکی گفت: از آنجا که رسوبات حاوی مواد مغذی هستند، این نقاط بهترین مکان‌ها برای جست‌وجوی نشانه‌های حیات گذشته به شمار می‌روند؛ اگرچه برای مشخص کردن دقیق محل رسوب‌گذاری باید کارهای بیشتری انجام شود. هر چه فاصله بیشتر باشد، آب بیشتری با سنگ‌ها در تعامل است. بنابراین، احتمال واکنش‌های شیمیایی که می‌توانند به نشانه‌های حیات تبدیل شوند، بیشتر است.
روی هم رفته، مریخ پوشیده از چیزی است که پژوهشگران آن را موزاییکی از سیستم‌های زه‌کشی کوچک‌تر توصیف می‌کنند. اگرچه هر یک از این سیستم‌ها نشان‌دهنده یک محیط بالقوه قابل سکونت هستند، اما پژوهشگران گفتند که 16 منطقه زه‌کشی بزرگ می‌توانند ارزشمندترین مناطق برای بررسی سکونت‌پذیری مریخ در آینده باشند. گاج گفت: این نکته واقعاً مهمی است که باید برای ماموریت‌های آینده و این که برای جست‌وجوی حیات به کجا ممکن است بروید، در نظر بگیرید.
این پژوهش در مجله «PNAS» به چاپ رسید.