بزرگنمايي:

سیاست و بازاریابی - قدمت بالای صنعت نفت در ایران، تحریم‌های یکجانبه بلندمدت غرب در دوره‌های مختلف و عوامل بسیار دیگر منجر به آن شده که صنعت نفت به‌شیوه سنتی از سوی شرکت‌های دولتی یا پیمانکاران سنتی پیش برود. این موضوع در جهان رو به پیشرفت امروز مطلوب نیست و در عرصه پر مخاطره رقابت جهانی باید در مسیر تحول و دانشی‌ شدن پیش رفت.

به گزارش شانا، اگرچه صنعت پرافتخار نفت ایران توانسته با اقتدار از عرصه‌های خطر با اتکا به تجربه و توانمندی متخصصان خود عبور کند، با عبور سن بیشتر چاه‌های کشور از نیمه عمر خود، همچنین نیاز به فشارافزایی در چاه‌های گازی برای تأمین گاز مورد نیاز کشور، همچنین ورود به حوزه راهبردی صادرات گاز در عرصه بازارهای جهانی، نیاز به فناوری‌های نوین و استفاده از ظرفیت‌های دانش‌بنیان رفته‌رفته پررنگ‌تر می‌شود، ضمن آنکه با افزایش جمعیت و رشد تصاعدی مصرف انرژی در کشور، توجه ویژه به کاهش شدت مصرف انرژی که اختلاف چشمگیری با استانداردهای جهانی دارد، ضروری می‌نماید و همین موضوع اهمیت حضور شرکت‌های دانش‌بنیان و فناور را برجسته‌تر می‌کند.
بر همین اساس دولت سیزدهم ضمن تداوم روند دولت گذشته برای دانش‌بنیان کردن صنعت نفت، روش‌ها و اقدام‌های نوینی را به‌منظور تقویت این حوزه در پیش گرفت و ابتکار عمل‌های گسترده را برای اجرایی و عملیاتی شدن آن ایجاد کرد. با ارتقای سطح همکاری با شرکت‌های دانش‌بنیان فعال و انجمن‌های تخصصی مرتبط با صنعت نفت، تقویت اقتصاد نفت در دولت سیزدهم کلید خورد. به همین منظوری فهرستی بلند از منابع مورد تأیید وزارت نفت شامل بیش از 1400 شرکت سازنده ارزیابی صلاحیت شد و تأمین بخش اعظمی از نیازهای صنعت نفت کشور از سوی سازندگان داخلی مورد تأیید قرار گرفت و 137 شرکت دانش‌بنیان در این سامانه ثبت شدند.
البته برای تقویت این شرکت‌ها نیز اقدام‌های گسترده‌ای انجام شد؛ چراکه شرکت‌های دانش‌بنیان به‌طور عمده به‌دلیل نوپا بودن و نبود ساختارهای حمایتی در گذشته مسیر پر چالشی را برای نفوذ به بازارهای قدر رقبای سنتی در پیش دارند، به همین منظور وزارت نفت بیش از 40 تفاهم‌نامه و موافقت‌نامه خرید خدمت و محصولات فناورانه و بومی‌سازی‌شده از محصولات شرکت‌های دانش‌بنیان و نوپا و امضای بیش از 12 تفاهم‌نامه و موافقت‌نامه به‌منظور توسعه گروه‌های استارت‌آپی را در سال 1400 پیگیری کرد.
دولت سیزدهم همچنین اجرای 22 قرارداد انتقال و توسعه فناوری بخش بالادستی، منعقد شده با دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی کشور، به‌منظور بهینه‌سازی فرآیندهای تولید و افزایش ضریب برداشت، همچنین انجام مطالعات 17 میدان اولویت‌دار کشور از سوی شرکت‌های مشاور داخلی کشور را که در دولت قبل کلید خورده بود به‌طور جدی‌تر پیگیری کرد.
به‌منظور تأمین مالی طرح‌های دانش‌بنیان نیز اقدام‌های مهمی در همکاری با بازار پول و سرمایه و بانک‌های کشور از سوی دولت سیزدهم انجام شد، به‌طوری که در اجرای مفاد بند الف تبصره 18 قانون بودجه 1400 ضمن انجام فراخوان، بیش از 7 هزار میلیارد تومان تسهیلات به شرکت‌های دانش‌بنیان در زمینه طرح‌های تکمیلی زنجیره ارزشی، بهینه‌سازی مصرف انرژی، ساخت بار اول قطعات و تجهیزات موردنیاز صنعت نفت، تحول دیجیتال در صنعت نفت، احیای چاه‌های مرده یا کم‌بازده و کاهش فلرینگ از مسیر بانک‌های عامل در نظر گرفته شد. باید توجه داشت که طرح‌های موردنظر به‌ تصویب وزارت نفت و وزارت اقتصاد رسیده و برای پرداخت تسهیلات، اسامی شرکت‌های واجد شرایط به بانک‌های عامل ارسال شده است.
رویه توسعه پارک فناوری و نوآوری صنعت نفت برای حمایت از ظرفیت شرکت‌های دانش‌بنیان در بخش‌های مختلف بالادستی و پایین‌دستی صنعت نفت که فاز اول آن به بهره‌برداری رسیده است نیز در دوره 9 ماه دولت مردمی سیزدهم با جدیت دنبال شد. این پارک برای توسعه استارت‌آپ‌ها و شرکت‌های دانش‌بنیان اختصاص یافته است که با راه‌اندازی آن، زمینه اشتغال تعداد زیادی از فارغ‌التحصیلان نخبه و کارآفرین کشور فراهم می‌شود.
از آنجایی که بنیاد ملی نخبگان در سال‌های گذشته نقش بسزایی در ایجاد شرکت‌های دانش‌بنیان و ظرفیت‌های فناور در کشور داشته است، وزارت نفت دولت سیزدهم با ارزیابی این فرصت به‌منظور بهره‌مندی از ظرفیت‌های شرکت‌های دانش‌بنیان تفاهم‌نامه‌هایی با این بنیاد به امضا رساند، البته خود وزارت نفت نیز با راه‌اندازی صندوق پژوهش و فناوری صنعت نفت، به‌منظور حمایت از شرکت‌های صاحب فناوری، دانش‌بنیان و نوپا و انجام اقدام‌هایی نظیر خرید تضمینی کالاهای راهبردی صنعت نفت، ارائه تسهیلات، سرمایه‌گذاری خطرپذیر و ارائه ضمانت برای ارتقای ظرفیت فعالیت اقتصادی شرکت‌های دانش‌بنیان قدم پیش گذاشت. اندیشکده نفت و انرژی در دانشگاه امام صادق (ع) نیز که به پیشنهاد و حمایت وزارت نفت دولت سیزدهم ایجاد شد، به‌منظور حمایت از دانشگاه‌ها و انجام تحقیقات توسعه‌ای و بنیادی بوده است. به همین منظور مرکز نوآوری در پژوهشگاه صنعت نفت نیز ایجاد شد.
با توجه به اهمیت ایجاد فرایندها برای دانش‌محور و فناور شدن صنعت، وزارت نفت دولت سیزدهم نگاه ویژه‌ای به این موضوع داشت و به این منظور 13 انستیتو تحقیقاتی در صنایع پایین‌دست با دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی منتخب کشور برای طراحی فرآیندهای اولویت‌دار و مشخص در حوزه گاز، پالایش و پخش و پتروشیمی و دستیابی به دانش فنی طراحی و ساخت کاتالیست‌های مربوط به آنها در دستور کار قرار گرفت، همچنین تدوین و ابلاغ نظام‌نامه جدید پژوهش و فناوری وزارت نفت با رویکرد استفاده از زیست‌بوم فناوری و استفاده از شرکت‌های دانش‌بنیان اجرایی شد،
البته در کنار این موضوع رویه‌های گذشته دانش‌بنیان شدن صنعت رها نشد و اجرای روند بیش از 190 قرارداد با دانشگاه‌ها، پژوهشگاه‌ها، مراکز علمی و فناوری و شرکت‌های دانش‌بنیان به‌منظور حمایت از پروژه‌های تحقیقاتی، ساخت تجهیزات فناورانه، پروژه‌های دانشجویی و ارائه فرصت‌های مطالعاتی و پژوهشی تداوم داشت.
چهار شرکت اصلی وزارت نفت نیز در همین مسیر گام برداشتند و 12 تفاهم‌نامه همکاری علمی - تحقیقاتی بین شرکت‌های ملی صنایع پتروشیمی، پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران و ملی گاز ایران با دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی کشور منعقد شد.
برای تسهیل فرایندهای اداری به‌منظور هماهنگی با وزارت اقتصاد و دارایی، تأییدیه هیئت مقررات‌زدایی برای کاربرگ مجوزهای وزارت نفت اخذ شد، همچنین مجوزهای وزارت نفت در درگاه ملی صدور مجوزهای وزارت امور اقتصادی و دارایی به ثبت رسید و سامانه مجوزهای وزارت نفت به درگاه ملی صدور مجوزها با هدف پشتیبانی و مانع‌زدایی در انجام طرح‌ها و پروژه‌های صنعت نفت طراحی و متصل شد.
در وزارت نفت دولت سیزدهم همچنین ساخت داخل 10 قلم گروه کالای مهم و اساسی مورد نیاز صنعت نفت به‌منظور اجرای سیاست‌های اقتصاد مقاومتی، خروج غیرتورمی از رکود و حمایت از ساخت داخل که از دولت‌های گذشته کلید خورده بود دنبال و تعداد 50 قرارداد برای 5 گروه از تجهیزات و کالاها منعقد شد، به‌گونه‌ای که پیشرفت این پروژه در انتهای سال 1400 معادل 74.1 درصد بود و تا پایان سال مذکور تعداد 955 قلم/ ست کالا تحویل داده شده است؛ نکته مهم آنکه هفت مورد از شرکت‌های طرف قرارداد در مگاپروژه ساخت 10 گروه خانواده کالایی، از شرکت‌های دانش‌بنیان هستند.
البته موارد ذکرشده تنها بخشی از اقدام‌های گسترده وزارت نفت در دولت سیزدهم برای تقویت بخش دانشی و فناورانه صنعت نفت بوده است و شمار اقدام‌های جزئی انجام‌شده به این منظور از جمله اختصاص یک سالن به‌صورت رایگان در نمایشگاه بیست‌وششم نفت‌، گاز، پالایش و پتروشیمی به شرکت‌های فناور و دانش‌بنیان و پارک‌های علم و فناوری، ارائه نیازهای فناورانه چهار شرکت اصلی زیرمجموعه وزارت نفت به شرکت‌های دانش‌بنیان در قالب 6 نشست تخصصی در نمایشگاه بیست‌وششم نفت‌، گاز، پالایش و پتروشیمی، ایجاد نهاد صدور گواهینامه کیفیت محصول و خدمات و ... در اعداد نمی‌گنجد.